«Η αιώνια ζωή της Henrietta Lacks»

Στις 4 Οκτωβρίου του 1951, η Henrietta Lacks, μια φτωχή Αφρικανή αγρότισσα από τον Αμερικανικό Νότο βρίσκει το θάνατο από μια επιθετική μορφή καρκίνου του τραχήλου της μήτρας, σ’ ένα δωμάτιο του νοσοκομείου John Hopkins στη Βαλτιμόρη των ΗΠΑ. Λίγο πριν πεθάνει ένας χειρουργός προλαβαίνει να πάρει δείγματα από τον όγκο της.
Για δεκαετίες οι επιστήμονες είχαν προσπαθήσει να κρατήσουν ανθρώπινα κύτταρα ζωντανά σε καλλιέργεια αλλά όλα πέθαιναν. Τα κύτταρα της Henrietta, όμως, απεδείχθησαν διαφορετικά. Μια ολόκληρη γενιά αναπαραγόταν κάθε είκοσι τέσσερις ώρες και δεν σταματούσαν ποτέ, δημιουργώντας μια αλυσίδα κυττάρων που είναι κυριολεκτικά αθάνατη.
Την άγνωστη ιστορία της γυναίκας αυτής θέλησε να ξεδιπλώσει η Rebecca Skloot, μέσα από τις σελίδες του βιβλίου της «Η αιώνια ζωή της Henrietta Lacks», το οποίο ψηφίστηκε ως το καλύτερο του 2010 από 60 και πλέον Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας, συμπεριλαμβανομένων των «Entertainment Weekly», «People Magazine» και «New York Times».
Με αφορμή την παρουσίαση της ελληνικής έκδοσης του βιβλίου στη χώρα μας που κυκλοφορεί από τιςΕκδόσεις «Zoobus», και λίγο πριν την αναχώρηση της συγγραφέως για τα ελληνικά νησιά, ο «Α.Τ.» μίλησε με την R. Skloot, η οποία μοιράστηκε μαζί μας άγνωστες πτυχές της Henrietta Lacks, την ανθρώπινη μορφή πίσω από την κυτταρική σειρά που προώθησε τη Βιοϊατρική τον 20ό αιώνα.
Τα κύτταρα HeLa, όπως είναι γνωστά στην επιστημονική κοινότητα, υπήρξαν ζωτικής σημασίας σε διάφορες σελίδες της ιατρικής επιστήμης, όπως στην εύρεση του εμβολίου της πολιομυελίτιδας. Αποκάλυψαν, μεταξύ άλλων, μυστικά για τους ιούς, τον καρκίνο και τις παρενέργειες των ατομικών βομβών και βοήθησαν να επιτευχθεί σημαντική πρόοδος πάνω στην τεχνητή γονιμοποίηση και τη χαρτογράφηση του ανθρώπινου γονιδιώματος.
Μέσα σε αυτά τα χρόνια τα κύτταρα έχουν εκτεθεί σε άπειρες τοξίνες και ιούς, ακτινοβολίες, ωστόσο εξακολουθούν να αναπαράγονται, διπλασιάζοντας το μέγεθός τους σχεδόν καθημερινά. Ένας ερευνητής υπολόγισε ότι αν έμπαιναν στην σειρά θα κάλυπταν το εμβαδόν της Γης τρεις φορές. 
Παρ’ όλα αυτά η Lacks παραμένει άγνωστη, αν και σίγουρα οι περισσότεροι από εμάς, όπως και η ίδια η συγγραφέας, ακούσαμε για πρώτη φορά για τα κύτταρά της μέσα σε μια σχολική αίθουσα.
«Ήμουν 16 χρονών όταν πρωτοάκουσα για τα κύτταρα HeLa στο μάθημα της Βιολογίας. Ο καθηγητής μάς είπε μόνο το όνομα της Henrietta και το ότι ήταν έγχρωμη. Μόλις χτύπησε το κουδούνι, πλησίασα τον καθηγητή, με σκοπό να τον ρωτήσω περισσότερα. Με έκπληξη διαπίστωσα ότι οι μοναδικές πληροφορίες τις οποίες είχε, ήταν αυτές που είχε μοιραστεί πριν με ολόκληρη την τάξη. Από εκείνη την ημέρα μου έγινε εμμονή. Ήθελα να μάθω τα πάντα γύρω από αυτή τη γυναίκα-θαύμα που έσωσε και εξακολουθεί να σώζει εκατομμύρια ζωές, παραμένοντας, ωστόσο, στην αφάνεια» αναφέρει η Rebecca.
Τουλάχιστον 20 χρόνια έπρεπε να περάσουν, έως ότου και η ίδια η οικογένεια της Lacks να μάθει την αλήθεια γύρω από το θάνατο της. «Ένας ερευνητής προσέγγισε τη γυναίκα ενός από τους γιους της σε έναν γάμο. Ο λόγος απλός. Χρειάζονταν τους απογόνους για εργαστηριακές εξετάσεις. Τα HeLa είχαν πλέον μολυνθεί και έπρεπε να ανακαλύψουν τι τους είχε συμβεί» εξηγεί η Skloot, συμπληρώνοντας ότι «τα παιδιά της Henrietta νόμιζαν ότι θα τους εξέταζαν για τον ίδιο καρκίνο που είχε σκοτώσει τη μητέρα τους».
Τι και αν τα κύτταρα είχαν ωθήσει στη δημιουργία μίας βιομηχανίας εκατομμυρίων, η οποία τα πουλά 230 ευρώ το φιαλίδιο. Τι και αν κάθε φάρμακο που ανακαλύπτεται ελέγχεται πάνω σε αυτά; Τίποτα, από τα υπέρογκα αυτά ποσά δεν πηγαίνει προς τους Lacks οι οποίοι ακόμη και σήμερα εξακολουθούν να ζουν σε συνθήκες ανέχειας και δεν δύνανται να καλύψουν ούτε την ιατρική τους περίθαλψη.
Δυστυχώς, οι Lacks έχουν πλέον περιορισμένες νομικές επιλογές. Η προθεσμία παραγραφής έχει λήξει εδώ και δεκαετίες και δεν θα μπορούσαν να κάνουν αγωγή για τα κύτταρα που πάρθηκαν αρχικά για πολλούς λόγους.
Άλλωστε, ούτε η ίδια η οικογένεια της Lacks θέλει κάτι τέτοιο. Το μόνο που ζητούν είναι η αναγνώριση στο πρόσωπο της Henrietta, μιας γυναίκας που ενταφιάστηκε χωρίς ταφόπλακα γιατί δεν υπήρχαν λεφτά για να την θάψουν με κανονικές συνθήκες και της οποίας ο θάνατος εξακολουθεί ακόμη και σήμερα να σώζει τις ζωές εκατομμυρίων ανθρώπων σε ολόκληρο τον Πλανήτη…

Η Rebecca Skloot είναι βραβευμένη δημοσιογράφος επιστημονικών θεμάτων, τα άρθρα της οποίας έχουν δημοσιευθεί στα «New York Times Magazine», «Discover» κ.ά. Έχει πτυχίο Βιολογίας και μεταπτυχιακό στη δημιουργική γραφή. Ζει στο Σικάγο και είναι ιδρύτρια του Henrietta Lacks Foundation.
Η «Washinghton Post» τη συμπεριέλαβε στη λίστα με τις πέντε εκπλήξεις της χρονιάς, όσον αφορά στους ανθρώπους που έκαναν τη διαφορά για το 2010. Το πρώτο βιβλίο της Skloot «Η αιώνια ζωή της Henrietta Lacks» βρέθηκε μεμιάς στη λίστα με τα best sellers των «New York Times» και ψηφίστηκε ως το καλύτερο του 2010 από 60 και πλέον Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας, συμπεριλαμβανόμενων των «Entertainment Weekly», «People Magazine» και «New York Times». Αυτή την περίοδο το εν λόγω βιβλίο -που κυκλοφόρησε πρόσφατα και στη χώρα μας- ετοιμάζεται να μεταφερθεί και στη μεγάλη οθόνη από την εταιρεία παραγωγής της Oprah Winfrey.